ભારત સરકારે દેશની આગામી વસ્તી ગણતરીની તારીખ જાહેર કરી છે. આ વસ્તી ગણતરી સ્વતંત્રતા પછીની આઠમી વસ્તી ગણતરી અને એકંદરે 16મી વસ્તી ગણતરી હશે. વસ્તી ગણતરી બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે, જેનો પ્રથમ તબક્કો 1 એપ્રિલ, 2026 થી શરૂ થશે. ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનર મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના મુખ્ય સચિવોને પત્ર લખીને આ માહિતી આપી છે.
પ્રથમ તબક્કો: ઘરોની ગણતરી (1 એપ્રિલ, 2026 થી)
પ્રથમ તબક્કામાં, “ઘર-યાદી કામગીરી” અને “ઘર ગણતરી” કરવામાં આવશે. આમાં, દરેક ઘરની સ્થિતિ, તેમાં રહેતા લોકોની સંખ્યા, મિલકતની માહિતી અને ફોન, ઇન્ટરનેટ, વાહન, રેડિયો, ટીવી, રસોડાના બળતણ, શૌચાલય, પાણી અને વીજળી જેવી સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતા સંબંધિત માહિતી એકત્રિત કરવામાં આવશે. ઉપરાંત, ઘરની રચના (માળ, દિવાલ, છત), પરિણીત યુગલો, LPG/PNG કનેક્શન અને ઘરના વડા મહિલા છે કે નહીં, વગેરે વિશે પણ માહિતી એકત્રિત કરવામાં આવશે.
બીજો તબક્કો: વસ્તી ગણતરી (૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૭ થી)
બીજા તબક્કામાં, દરેક વ્યક્તિનું વિગતવાર વર્ણન લેવામાં આવશે જેમાં તેની સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, આર્થિક અને વસ્તી વિષયક માહિતી શામેલ હશે. લદ્દાખ જેવા બરફીલા વિસ્તારો માટે આ તબક્કાની સંદર્ભ તારીખ ૧ ઓક્ટોબર ૨૦૨૬ અને દેશના અન્ય ભાગો માટે ૧ માર્ચ ૨૦૨૭ રાખવામાં આવી છે.
આ વખતે વસ્તી ગણતરી સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ હશે. નાગરિકો મોબાઇલ એપ્લિકેશન દ્વારા પણ પોતાની માહિતી જાતે દાખલ કરી શકશે, એટલે કે સ્વ-ગણતરીની સુવિધા પણ આપવામાં આવી રહી છે.
૩૪ લાખ ગણતરીકારો તૈનાત કરવામાં આવશે
વસ્તી ગણતરી સફળતાપૂર્વક હાથ ધરવા માટે, ૩૪ લાખથી વધુ ગણતરીકારો અને સુપરવાઇઝર તૈનાત કરવામાં આવશે, સાથે ૧.૩ લાખ વસ્તી ગણતરી અધિકારીઓને જવાબદારી સોંપવામાં આવશે. આ વસ્તી ગણતરી ભારતના ઇતિહાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હશે કારણ કે તે ફક્ત ડિજિટલ રીતે જ નહીં, પરંતુ પહેલીવાર લોકો પોતાની માહિતી જાતે દાખલ કરી શકશે.
