૧ જુલાઈથી ટ્રેન મુસાફરી મોંઘી થઈ શકે છે. રેલ્વે મંત્રાલય આવક વધારવા માટે ટૂંક સમયમાં ભાડામાં વધારો કરવા જઈ રહ્યું છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, એસી, સ્લીપર અને બીજા (જનરલ) વર્ગના ભાડામાં નજીવો વધારો થઈ શકે છે. જોકે, લોકલ ટ્રેનો અને માસિક સીઝન ટિકિટ ધારકોને રાહત મળી શકે છે, કારણ કે તેમના ભાડામાં કોઈ ફેરફાર થશે નહીં. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, નવા દર ૧ જુલાઈ, ૨૦૨૫ થી અમલમાં આવી શકે છે. દરખાસ્ત મુજબ, એસી વર્ગ માટે પ્રતિ કિલોમીટર ૨ પૈસા, સ્લીપર વર્ગ માટે ૧ પૈસા અને જનરલ વર્ગ (૫૦૦ કિમીથી વધુ અંતર પર) માટે પ્રતિ કિલોમીટર ૦.૫ પૈસાનો વધારો થશે.
રેલ્વે મંત્રાલય માને છે કે આનાથી નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬ના બાકીના સમયગાળામાં રૂ. ૭૦૦ કરોડ અને સમગ્ર નાણાકીય વર્ષમાં રૂ. ૯૨૦ કરોડથી વધુની વધારાની આવક થઈ શકે છે. રેલ્વે ડેટા અનુસાર, વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬માં મુસાફરોની સંખ્યામાં અંદાજિત વધારા સાથે, કુલ મુસાફરોની આવક રૂ. ૯૨,૮૦૦ કરોડ સુધી પહોંચી શકે છે. વર્ષ ૨૦૨૪-૨૫માં, લગભગ ૭૩૬ કરોડ મુસાફરોએ ટ્રેનમાં મુસાફરી કરી હતી, જેનાથી રેલવેને ₹ ૭૫,૨૧૫ કરોડની કમાણી થઈ હતી.
રેલવેની કુલ આવકના લગભગ ૬૫ ટકા માલસામાનમાંથી આવે છે, જ્યારે ૩૦ ટકા મુસાફરોના સેગમેન્ટમાંથી આવે છે અને બાકીની રકમ અન્ય સ્ત્રોતોમાંથી મળે છે.
એસી ક્લાસમાંથી સૌથી વધુ કમાણી
રેલવે અનુસાર, એસી ફર્સ્ટ ક્લાસ, એસી ટુ-ટાયર, થ્રી-ટાયર અને ચેર કાર જેવા પ્રીમિયમ એસી ક્લાસ કુલ મુસાફરોની આવકમાં ૫૪ ટકા ફાળો આપે છે. તેમની મુસાફરોની સંખ્યા માત્ર ૪.૮ ટકા છે. તેનાથી વિપરીત, સ્લીપર અને જનરલ ક્લાસ મળીને ૩૭ ટકા મુસાફરોનું વહન કરે છે. લોકલ ટ્રેનોમાં સૌથી વધુ ૫૭ ટકા મુસાફરોનું વહન થાય છે, પરંતુ તેમાંથી થતી આવક ખૂબ ઓછી છે.
છેલ્લે ભાડામાં સુધારો જાન્યુઆરી 2020 માં કરવામાં આવ્યો હતો
રેલ્વેએ છેલ્લે જાન્યુઆરી 2020 માં મુસાફરોના ભાડામાં વધારો કર્યો હતો. તે સમયે, નોન-એસી મેઇલ/એક્સપ્રેસ (સ્લીપર ક્લાસ) ના ભાડામાં પ્રતિ કિમી 2 પૈસા અને એસી ક્લાસમાં પ્રતિ કિમી 4 પૈસાનો વધારો કરવામાં આવ્યો હતો. 80 કિમી સુધીની લોકલ મુસાફરી અને સીઝન ટિકિટના દરમાં કોઈ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો ન હતો.
સબસિડીનો બોજ નુકસાન વધારી રહ્યો છે
સંસદીય સમિતિના અહેવાલમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે રેલ્વે તેની મુસાફરોની સેવાઓ પર ભારે સબસિડી આપે છે. જ્યારે ઉપનગરીય સેવાઓ ખર્ચના માત્ર 30% વસૂલ કરે છે, ત્યારે નોન-એસી મુસાફરી 39% અને એસી મુસાફરી માત્ર 3.5% નફો આપી રહી છે.
સંસદીય સમિતિની ભલામણ
ડિસેમ્બર 2024 માં, રેલ્વે પરની સ્થાયી સમિતિએ ભલામણ કરી હતી કે એસી ક્લાસમાંથી મેળવેલા મહેસૂલને તેના ખર્ચ સાથે જોડવામાં આવે જેથી નુકસાન ઘટાડી શકાય. સમિતિએ એમ પણ કહ્યું હતું કે સામાન્ય વર્ગની મુસાફરી સામાન્ય લોકો માટે પોસાય તેવી રહેવી જોઈએ, પરંતુ પ્રીમિયમ વર્ગો માટે વાજબી ભાવ વસૂલવા જોઈએ.
