ફતેહ મિસાઈલ જેને ભારતે હવામાં નષ્ટ કરી, જાણો તેની સાચી શક્તિઓ અને નબળાઈઓ

ફતેહ મિસાઇલ શું છે?

‘ફતેહ’ નો અર્થ વિજય થાય છે. પાકિસ્તાને આ મિસાઈલનું નામ એવી રીતે રાખ્યું હતું કે જાણે તે કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં યુદ્ધ જીતી જશે. પરંતુ વાસ્તવમાં તે ટૂંકા અંતરની બેલિસ્ટિક મિસાઇલ (SRBM) છે. મતલબ કે, તે બહુ દૂર સુધી જતું નથી, પણ વિરોધીના માથા પર મારવા માટે છે.

પાકિસ્તાનની ફતેહ મિસાઇલ એક વ્યૂહાત્મક ટૂંકા અંતરની બેલિસ્ટિક મિસાઇલ છે, જેને ‘ફતેહ.1’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે પાકિસ્તાનની સ્વદેશી સંરક્ષણ ઉત્પાદન ક્ષમતાનો એક ભાગ છે, અને તેને સૈન્યની આધુનિક જરૂરિયાતોને અનુરૂપ ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે. તેનો હેતુ ટૂંકા અંતરે દુશ્મનના ચોક્કસ સ્થળોને નિશાન બનાવવાનો છે. તેનો ઉપયોગ ફ્રન્ટલાઈન પર સેના દ્વારા કરી શકાય છે.

ફતેહ મિસાઇલની ટેકનિકલ વિશેષતાઓ

ફતેહ મિસાઇલોની ગણતરી પાકિસ્તાનની મુખ્ય હુમલાખોર મિસાઇલોમાં થાય છે. તેમના ફાયદા અને ગેરફાયદા સમજતા પહેલા, ચાલો જાણીએ કે તેઓ કેવા દેખાય છે.

લંબાઈ અને ગોળાકારતા: ફતેહ મિસાઈલની લંબાઈ લગભગ 8 થી 9 મીટર છે, જ્યારે તેનો વ્યાસ (ગોળાકારતા) લગભગ 0.6 થી 0.8 મીટર છે.

વજન: તેનું કુલ વજન આશરે 2,500 થી 3,000 કિલોગ્રામ છે.

વોરહેડ ક્ષમતા (પેલોડ): ફતેહ મિસાઇલ 500 કિલોગ્રામ સુધીના શસ્ત્રો લઈ જવા સક્ષમ છે. તેમાં ઉચ્ચ વિસ્ફોટકો, ક્લસ્ટર બોમ્બ, થર્મોબેરિક શસ્ત્રો અને રાસાયણિક શસ્ત્રો પણ લગાવી શકાય છે, જોકે પાકિસ્તાને ક્યારેય રાસાયણિક શસ્ત્રોના ઉપયોગની પુષ્ટિ કરી નથી.

રેન્જ :

ફતેહ ૧ ની રેન્જ ૧૪૦ કિમી થી ૧૫૦ કિમી ની વચ્ચે છે. જોકે, કેટલાક અહેવાલો અનુસાર, તેની આગામી પેઢી – ફતેહ.2 ની રેન્જ 250 કિલોમીટર સુધીની હોવાનું કહેવાય છે.

નેવિગેશન સિસ્ટમ: તે GPS અને INS (ઇનર્શિયલ નેવિગેશન સિસ્ટમ) આધારિત માર્ગદર્શન સિસ્ટમથી સજ્જ છે, જે તેને લક્ષ્ય પર સચોટ હુમલો કરવા સક્ષમ બનાવે છે.

પાકિસ્તાન પાસે કેટલી ફતેહ મિસાઇલો છે?

પાકિસ્તાન સરકારે તેનો ચોક્કસ આંકડો જાહેર કર્યો નથી, પરંતુ સંરક્ષણ નિષ્ણાતો માને છે કે પાકિસ્તાન પાસે ઓછામાં ઓછા 50 થી 100 યુનિટ ફતેહ મિસાઇલો ઉપલબ્ધ હોઈ શકે છે. તેમનું બાંધકામ ચાલુ છે અને તેમને સેનાના દક્ષિણ અને પૂર્વીય કમાન્ડને સોંપવામાં આવ્યા છે.

તે ક્યારે અને કેવી રીતે બનાવવામાં આવ્યું?

ફતેહ મિસાઇલ પર કામ 2013-14 ની આસપાસ શરૂ થયું હતું. તે પાકિસ્તાનની સંરક્ષણ ઉત્પાદન એજન્સી નેશનલ ડેવલપમેન્ટ કોમ્પ્લેક્સ (NDC) અને NESCOM (નેશનલ એન્જિનિયરિંગ એન્ડ સાયન્ટિફિક કમિશન) દ્વારા સંયુક્ત રીતે વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. ચીનની ટેકનિકલ સહાયએ આમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે, ખાસ કરીને માર્ગદર્શન પ્રણાલીઓ અને રોકેટ પ્રોપલ્શનમાં.

તેનો ખર્ચ કેટલો થયો?

સરકારે તેની કિંમત જાહેરમાં જાહેર કરી નથી, પરંતુ પ્રતિ યુનિટ આશરે 10 થી 15 કરોડ પાકિસ્તાની રૂપિયાનો ખર્ચ થવાનો અંદાજ છે. તેનો વિકાસ ખર્ચ અબજોમાં છે, જે પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ બજેટનો મોટો ભાગ છે.

ફતેહ મિસાઇલને ઘાતક કેમ માનવામાં આવે છે?

હવે સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે આ મિસાઇલોમાં એવું શું ખાસ છે કે પાકિસ્તાન તેના વિશે બડાઈ મારતું રહે છે. તો ચાલો એક પછી એક તેનો જવાબ જાણીએ. ડિફેન્સ મેગેઝિન ક્વા અનુસાર, ઘણી બધી બાબતો ફતેહને ઘાતક મિસાઇલ બનાવે છે.

ચોકસાઈ: આ મિસાઇલ લક્ષ્યને સચોટ રીતે ફટકારવામાં સક્ષમ છે, જેનાથી દુશ્મનની વ્યૂહાત્મક સંપત્તિ જેમ કે બંકર, કમાન્ડ સેન્ટર, વેરહાઉસ વગેરેનો નાશ થાય છે.

બહુવિધ લક્ષ્ય ક્ષમતા: સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, એકસાથે અનેક લક્ષ્યોને ફટકારવાની ક્ષમતા. ફતેહ મિસાઇલ સિસ્ટમમાં, એક જ લોન્ચરથી અનેક મિસાઇલો છોડી શકાય છે, જેનાથી તે મોટા વિસ્તારને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

ઓછી ઉડાન પ્રોફાઇલ: તેની ઉડાનની ઊંચાઈ ઓછી છે, જે તેને રડાર દ્વારા શોધી કાઢવામાં ટાળવામાં મદદ કરે છે.

સ્વદેશી ઉત્પાદન: પાકિસ્તાનની આ મિસાઇલને આત્મનિર્ભરતા તરફનું એક પગલું માનવામાં આવે છે, જે વિદેશી દેશો પર નિર્ભરતા ઘટાડે છે.

ફતેહ મિસાઇલના ગેરફાયદા

એવું નથી કે પાકિસ્તાનનો દરેક દાવો સાચો હોય. પ્રખ્યાત વેબસાઇટ ડિપ્લોમેટ સહિત વિશ્વભરના ઘણા સંરક્ષણ નિષ્ણાતોને ફતેહ મિસાઇલોમાં ઘણી ખામીઓ દેખાય છે જેના પર તેમને ગર્વ છે.

મર્યાદિત રેન્જ: તેની રેન્જ ફક્ત 150 કિમીની આસપાસ છે, જે તેને ફક્ત સરહદી લક્ષ્યો સામે જ અસરકારક બનાવે છે. ઊંડા વિસ્તારોમાં તેનો ઉપયોગ મર્યાદિત છે.

ઓછી ફાયરિંગ ગતિ: મિસાઇલ ફાયર કરવામાં પ્રમાણમાં વધુ સમય લાગે છે. આધુનિક યુદ્ધમાં આ તેની નબળાઈ છે, જ્યાં ગતિ મહત્વપૂર્ણ છે.

હવાઈ ​​સંરક્ષણ પ્રણાલી દ્વારા તોડી પાડવાનું શક્ય: ભારત જેવા દેશોમાં S.400 અને BMD સિસ્ટમ જેવા શક્તિશાળી સંરક્ષણ તંત્ર છે, જે ફતેહ જેવા મિસાઇલોને અટકાવી શકે છે. ભારતે 9 અને 10 મેની રાત્રે દુનિયાને આનો પુરાવો આપ્યો છે.

મર્યાદિત શસ્ત્ર વિકલ્પો: આ મિસાઇલ હાલમાં ફક્ત પરંપરાગત વિસ્ફોટકો જ વહન કરવા સક્ષમ છે. ભવિષ્યમાં પરમાણુ હથિયારો ઉમેરવાની અટકળો ચાલી રહી છે, પરંતુ હાલમાં આ અસ્થિરતા અને વૈશ્વિક પ્રતિક્રિયામાં વધારો કરી શકે છે.

ફતેહ મિસાઇલ પાકિસ્તાનની પ્રાદેશિક વ્યૂહાત્મક વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે, પરંતુ ભારત જેવી શક્તિ સામે તેની ઉપયોગિતા હજુ પણ મર્યાદિત છે. 9-10 મેની રાત્રે, ભારતની હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલી દ્વારા ફતેહ મિસાઈલને સફળતાપૂર્વક નિષ્ક્રિય કરવામાં આવી, જેનાથી સ્પષ્ટ થયું કે ટેકનોલોજીકલ શ્રેષ્ઠતાનું સંતુલન ભારતની તરફેણમાં ઝુકાવ્યું છે. આ ઘટના માત્ર ભારતની સુરક્ષા ક્ષમતાનો પુરાવો નથી, પરંતુ એ પણ દર્શાવે છે કે મિસાઇલ યુદ્ધના યુગમાં પણ, ચોકસાઇ અને સંરક્ષણ બંને અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.